Interneringskamp
DE KEMPEITAI
Tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (het huidige Indonesië) tijdens de Tweede Wereldoorlog, speelde de Kempeitai, de Japanse militaire politie, een belangrijke rol op Java, inclusief Oost-Java.
De Kempeitai waren een machtige en gevreesde macht die verantwoordelijk was voor het handhaven van het Japanse gezag, het handhaven van de openbare orde en het onderdrukken van elke vorm van anti-Japans verzet in bezette gebieden. Ze gebruikten extreem wrede tactieken, waaronder marteling en willekeurige arrestaties, om de lokale bevolking te controleren en naleving af te dwingen. De Kempeitai functioneerde meer als een geheime politiemacht, vergelijkbaar met de Duitse Gestapo.
Woorden die zijn gebruikt bij de beschrijving van de Kempeitai: "Brutaal", "sadistisch", "marteling", "mishandeling", "uithongering", "gedwongen fysieke arbeid onder ondraaglijke omstandigheden", "wreed", "barbaars".
De Kempeitai:
-
Diverse taken: Hun taken reikten verder dan de traditionele militaire politietaken en omvatten:
-
Contraspionage en contrapropaganda.
-
Handhaving van de dienstplichtwetgeving.
-
Werving van arbeidskrachten en vordering van benodigdheden.
-
Het onderdrukken van anti-Japanse gevoelens en verzet.
-
Exploitatie van krijgsgevangenenkampen.
-
Het afnemen van verhoren, vaak met gebruikmaking van marteling.
-
-
Brutaliteit en wreedheden: De Kempeitai stonden bekend om hun wreedheid en betrokkenheid bij oorlogsmisdaden. Dit omvatte:
-
Marteling en standrechtelijke executies.
-
Vergeldingsaanvallen en massamoorden op burgers.
-
Vrouwen dwingen om te dienen in militaire bordelen (troostmeisjes).
-
Het verkrijgen van menselijke proefpersonen voor medische experimenten in faciliteiten zoals Unit 731.
-
Hun daden hadden een blijvende impact op de lokale bevolking en onderstreepten de donkere kant van de Japanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog.
GEVANGEN GENOMEN
Ik zal nooit de dag vergeten dat ik in 2015 met mijn tante Joan Bos op de bank zat toen ze mij (toen nog) in Californië bezocht. (Het zou haar allerlaatste reis naar de Verenigde Staten zijn.)
Zoals bij elk bezoek door de decennia heen, raakten we aan de praat over haar herinneringen aan haar vader en haar leven in Malang. In dit specifieke geval had ze me net de foto's, ansichtkaarten en memorabilia van haar vader gegeven, die ze al meer dan zeventig jaar bewaarde.
Ik had haar gevraagd wanneer ze haar vader voor het laatst had gezien. Haar ogen en lichaam zakten ineen toen ze me vertelde dat ze op een dag buiten in de stad was en de trein zag aankomen. Ze zei dat ze door de ramen van de voorbijrijdende trein keek, en toen zag ze hem. Haar ogen kruisten die van haar vader. Hij glimlachte niet zoals normaal wanneer hij haar zag. Hun blikken bleven elkaar raken totdat het treinraam niet meer te zien was.
Terwijl ze me dit vertelde, zakte haar lichaam verder in elkaar, haar spraak werd erg onduidelijk en hield toen op. Ze maakte geen oogcontact meer en haar mond hing naar beneden. Haar hoofd zakte in elkaar en ze reageerde niet meer. Ik dacht dat ze een beroerte kreeg en pakte mijn telefoon om 112 te bellen. Ik was zo bang. Ik riep: "JOAN!" En toen begon ze bij te komen.
Ze werd snel weer wakker en legde me uit dat ze haar hele leven al aan narcolepsie lijdt. (Het was altijd de familiegrap dat ze altijd en overal in slaap kon vallen. Nu wist ik waarom.) Ze legde ook uit dat haar fysieke reactie op de emotionele overbelasting bij het opnieuw vertellen van de laatste keer dat ze haar vader had gezien, eigenlijk een veelvoorkomend symptoom was van mensen met narcolepsie. Ze was zelfs in slaap gevallen terwijl ze me dit verhaal vertelde!
Het was de laatste keer dat ze haar vader ooit zag.
Hij was gevangen genomen door de Kempeitai.
Hij werd samen met de trein vol anderen naar het interneringskamp Kesilir gebracht. Ik kon de datum niet vinden waarop hij door de Kempeitai werd meegenomen. Gebaseerd op de datum van de eerste bewaard gebleven ansichtkaart, zou hij ten laatste in juli 1942 zijn opgepakt. Een reactie van ChatGPT Open AI suggereerde dat hij waarschijnlijk tussen 9 en 15 maart 1942 in of nabij zijn kantoor is meegenomen.
KESILIR INTERNATIEKAMP
Het interneringskamp van Kesilir was voornamelijk (maar niet uitsluitend) voor mannen. Het bevatte een mix van militaire en burgergevangenen en stond bekend om de barre omstandigheden en de detentie van politieke gevangenen en verzetsstrijders. Het interneringskamp van Kesilir stond bekend om zijn wreedheid.
Historische gegevens tonen aan dat de Japanse autoriteiten tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië, die begin 1942 begon, een beleid voerden om Europese burgers, waaronder Nederlanders, te interneren. In de zomer van 1942 besloten de Japanners alle blanken en Nederlanders te verplaatsen naar gevangenkampen, waar ze onder erbarmelijke omstandigheden werden gehouden.
De reden voor zijn arrestatie zou de verdenking zijn van zijn rol in het verzet. Het is mogelijk dat hij, als hoogopgeleid en potentieel invloedrijk persoon, verdacht werd van leiderschaps- of communicatiefuncties, zelfs zonder bewijs.
Van de mensen die samen met Karel H. Bos in Kesilir gevangen zaten, waren sommigen waarschijnlijk collega's of medewerkers. Hier is een lijst van gevangenen die hij mogelijk kende vóór zijn gevangenschap:
-
Adriaan Bos — Gezien de gedeelde achternaam is het zeer aannemelijk dat hij een neef of andere verwant was. Dit wijst op een nauwe persoonlijke band in plaats van een professionele. (Ik ben hier nog steeds onderzoek naar aan het doen.)
-
Carel Frederik Lans en Lucien Jean Oudkerk Pool — Beide namen komen voor in Nederlands-Indonesische koloniale archieven als professionals of ambtenaren die in die tijd actief waren in Oost-Java, mogelijk in vergelijkbare administratieve of technische functies.
-
Hendrik Esser en Jan Hubert Mussers — Deze namen worden in sommige verslagen in verband gebracht met de Nederlandse gemeenschap van civiele ingenieurs en architecten in Indië, wat het mogelijk maakt dat ze professionele kennissen waren van Karel Bos.
-
Diederick FD van den Dungen Bille — Een bekende figuur die in technische of militaire functies in Nederlands-Indië diende, mogelijk verbonden aan dezelfde Landstorm-eenheid of verzetskringen.
De Japanners stichtten Kesilir als een experimentele landbouwkolonie aan de oostkust van Java. De kolonie besloeg 40 km² en was omgeven door prikkeldraad. Het doel was om zelfvoorzienend te worden en tot 70.000 mensen te huisvesten. Ongeveer 3.000 mannelijke gevangenen (voornamelijk Nederlanders en Indo-Europeanen) werkten er ongeveer 15 maanden gedwongen. In dit kamp zaten zowel burgers als militairen gevangen.
Getuigenissen van overlevenden benadrukken de moed en standvastigheid van Karel Bos tijdens zijn gevangenschap.
(Bron van alle bovenstaande informatie = ChatGPT OpenAI, geraadpleegd in juni/juli 2025)
Dankzij zijn ansichtkaarten weten we dat hij zich in "Percel nr. 11" bevond (Perceel/Lot nr. 11).
.png)
DE POSTKAARTEN!
Als ik de wrede en sadistische aard van de Kempeitai in ogenschouw neem, verbaast het me werkelijk dat de gevangenen überhaupt mochten schrijven en ansichtkaarten naar huis mochten sturen.
Dat gezegd hebbende, dit is wat we weten: Nederlandse burgers en militaire gevangenen werden vaak ernstig beperkt in hun communicatie met de buitenwereld. Een beperkte hoeveelheid correspondentie was echter toegestaan onder strenge censuur. Persoonlijke expressie was sterk beperkt. Gevangenen moesten vaak dingen schrijven als "Ik ben gezond" of "Alles is in orde", zelfs als dat niet waar was. Deze brieven gaven vaak een valse indruk van veiligheid of welzijn, omdat elke vermelding van slechte behandeling, ziekte of marteling ertoe leidde dat de brief werd vernietigd en de gevangene werd gestraft.
De bezorging was onbetrouwbaar. Veel brieven raakten kwijt, vertraagden of bereikten hun bestemming nooit vanwege de chaos en censuur tijdens de oorlog.
Wat een zegen dat tenminste deze drie ansichtkaarten bij familie terecht zijn gekomen. Ze behoorden tot de meest dierbare bezittingen van mijn tante Joan, en nu zijn ze bij mij.
(Op de tweede ansichtkaart zegt Karel Bos dat ze maar één keer per week kunnen schrijven. Ik kan alleen maar aannemen dat hij dat ook heeft gedaan. Ik kan alleen maar aannemen dat de andere ansichtkaarten de familie nooit hebben bereikt.)
​
​(Bedankt aan Agiesta W. Adhitara voor de hulp door de jaren heen!)
.png)
Vertaling van bovenstaande ansichtkaart (#1 van 3) uit het Indonesisch naar het Engels door Joan H. Bos 2015
(Vertaling kant " a")
Kesilir 18-26 2602
5 augustus 1942
Kinderen, Joan, Jonkie en Hannie,
Als je al een berichtje van papa hebt ontvangen, schrijf hem dan alsjeblieft, oké? Vraag dan aan je moeder of je bij Ed kunt blijven, zodat Ed niet alleen blijft. Wees niet stout, maar denk aan papa. Vraag of je me sigaretten mag sturen. Met Ed voor minder. Dag kinderen, denk aan mij.
Papa
(Vertaling kant "b ")
Lieve mama en Pat,
Ik heb Ed twee keer een kaartje gestuurd, maar ik heb geen antwoord gekregen. Is Ed al verhuisd? Waar is ze nu? Help me om mijn kinderen te vragen of ze bij hun moeder zijn? Stuur me zo snel mogelijk een bericht hierover. Hier ben ik gezegend en oké, maak je geen zorgen over mijn problemen. Als je Ed kunt vertellen dat hij het huis niet mag verlaten, zou Ed geld moeten vragen aan BG Tan en Schut , en Ed wat voor de kinderen. En als ze me ook wat boodschappen, ansichtkaarten en postzegels kan sturen, die zijn hier moeilijk te krijgen. Mam en Pat blijven gezond. Help Ed alsjeblieft, ze is alleen. Heel veel kusjes voor iedereen. Karel
PS Vraag Baron om hulp
Vertaling van bovenstaande ansichtkaart (#2 van 3) uit het Indonesisch naar het Engels door Joan H. Bos 2015
(Vertaling kant " a")
Kesilir 31/8.02
31 augustus 1942
Lieve Tan , gaat het wel? Ik maak me alleen maar zorgen. Zou je me alsjeblieft kunnen helpen met mijn kinderen en vrouw in deze tijd? Ik verblijf nu in Kesilir. Ik maak me echt zorgen, Tan. Ik kan alleen maar denken aan mijn vrouw en kinderen. Dat zij zich niet zo voelen als ik.
Hartelijke groeten, Karel
(Vertaling kant " a")
Lieve Ma en Pat , jullie ansichtkaart die ik heb ontvangen kan ik nu gebruiken. Ik heb Ed geschreven. Elke week mogen we alleen schrijven. De spullen die Ed me heeft gestuurd heb ik op 29/8 ontvangen. Oké mama en Pat, het is goed om te horen dat jullie over Ed en mijn kinderen waken, dat maakt me blij om te horen. Als Ed haar wat eten en gedroogd vlees, wat gedroogd varkensvlees, kan laten sturen. Gerookt. De andere zijn niet meer belangrijk. Nu ben ik echt zwart van de zon, maar nu is mijn lichaam sterk. Laat Ed deze kaart niet lezen. Geef Fiete mijn zegen, maar laat haar niet meer toevoegen aan wat er eerder is gebeurd. Als je kunt proberen contact op te nemen met Baron T. Ik heb achterin geschreven aan meneer Tan Bouwkund , en Ed moet dit naar hem sturen. Blijf blij mama en Pat en denk aan mijn kinderen , ze zijn nog klein.
Maak je geen zorgen om mij, veel kusjes, Karel
Vertaling van bovenstaande ansichtkaart (#3 van 3) uit het Indonesisch naar het Engels door Joan H. Bos 2015
(Vertaling kant " a")
​
24/.03
24 augustus 1943
​
Joanie, Jonkie en Hanny , zijn jullie nog steeds lief en eten jullie lekker? Word maar lekker groot en dik. Heel veel kusjes van papa.
​
​
(Vertaling kant "b ")
​
Lieve Ma en Pat
Is alles nog steeds goed op dit moment, geen problemen meer met je ogen? Hoe is het nu met Anton en Albert? Heb je al nieuws over hen? Ik heb al lang geen kaart meer van Ed ontvangen. Ik hoop dat het goed met haar gaat. Ik heb haar net geschreven om op mijn huis te passen.
Probeer Ed eens te vragen waarom ze me niet schrijft. Hoe gaat het met je werk, Pat? Ik vind het fijn om te horen dat je het met Eddy hebt uitgemaakt. Pat, help me om het Emmy te vertellen. Ze heeft me verteld over (????) in Glintoeng. Ik heb ook een bericht van Jo gekregen dat ze verhuisd is. Nou, mama en Pat, veel groetjes en kusjes van Karel.
.png)
MEER OVER DE POSTZEGELS
-
Japan verving het Nederlandse postsysteem en de postzegels door zijn eigen systeem.
-
De Japanse autoriteiten gaven bezettingszegels uit, speciaal voor gebruik in Indonesië. Deze zegels bevatten meestal de woorden "DAI NIPPON" (大日本), wat "Groot Japan" betekent.
-
Veel propagandabeelden of lokale motieven zijn te zien op deze postzegels met dieren en tropische landschappen.
-
Soms werden lokale valuta (zoals centen of guldens) aangehouden voor praktisch gebruik.
-
Deze postzegels werden gebruikt voor postdiensten onder Japans bestuur, waaronder: civiele post, communicatie binnen de bezette gebieden, gecensureerde of gereguleerde post om controle over informatie te behouden.
-
Deze bezettingszegels zijn na de Japanse capitulatie in augustus 1945 niet meer bruikbaar.
-
Tegenwoordig zijn het historische artefacten en verzamelobjecten, die vaak worden bestudeerd om inzicht te krijgen in het bestuur en de propaganda tijdens oorlogen.
KESILIR-ARTIKEL
Opmerking: Hoewel mijn grootvader niet tot degenen behoorde die in Kesilir stierven, behoorde hij wel tot degenen die daar leden. Het artikel vermeldt dit interneringskamp en vermeldt de namen van degenen die er om het leven zijn gekomen.
Vertaling van bovenstaand artikel (uit het Nederlands):
Overledene van het interneringskamp Kesilir
​
Het hoofd van het filiaal SOERABAJA van de INVESTIGATION DECAASED SERVICE, de heer JWF MEENG, verzoekt ons het volgende te informeren.
​
Zoals mag worden aangenomen, werd de landbouwkolonie KESILIR , gelegen ten zuidwesten van Banjoewangi, door de Japanse bezetters gebruikt als internationaal handelskamp voor Europese geïnterneerden.
De geïnterneerden die in het interneringskamp KESILIR stierven, zijn begraven op de begraafplaats PESANGGARAN, die 4 km van het voormalige kamp ligt.
Tijdens een onderzoek dat ter plaatse werd uitgevoerd door de ODO, bleek dat de volgende geïnterneerden daar begraven lagen, namelijk:
De naam van één overledene is nog niet achterhaald. Volgens informatie verkregen van de Pesanggaran petinggi werden de stoffelijke resten van een onbekende geïnterneerde kort na de eerste politionele actie opgegraven door een persoon met de Ambonese nationaliteit en naar Malang gebracht. Degenen die informatie kunnen verstrekken over de naam van de bovengenoemde, onbekende overlevende Denen, worden dringend verzocht contact op te nemen met het kantoor van de Dienst voor Onderzoek naar Overleden Personen (0.0.0.) t.a.v.
het Residentiekantoor hier.
Tenslotte worden de nabestaanden verzocht om, voor zover dit nog niet is gebeurd, eveneens contact op te nemen met het ODO-kantoor Surabaya om een overlijdensakte te verkrijgen.
(Zie afbeelding #2 hierboven voor een lijst met namen.)
LIST of INTERNMENT CAMPS on JAVA
Here is a list of all Internment Camps on the island of Java, run by the Japanese occupation.
(Note: From what I gather, these are a list of "INTERNMENT CAMPS" only. The two Bondowoso camps listed are not the same as the "PRISON CAMP" where Karel H. Bos and others were transferred to and held.)
​
-
Scroll down for "Oost Java" (East Java) within the table. Click on KESILIR. (Note: After clicking camp location, there is an option to switch to English translation, however, translation also listed below.)
-
Scroll down farther on the list and click on "OOST JAVA" below the table to see a map of the internment camps.
​
Thank you to Achmad Budiman Suharjono for sharing another great piece of information!
TRANSLATION OF KESILIR INFO:
​
Camp Location
The Kesilir experimental agricultural colony was situated on the south coast, almost at the easternmost tip of Java. The entire colony was spread over a very large area (approximately 40 square kilometers), completely surrounded by barbed wire. The camp was housed in homemade shelters and barracks.
​
The intent of the Japanese occupiers (General Imamura) was to establish a large-scale, self-sustaining agricultural settlement for 70,000 persons (men, women and children). About 3,000 men worked here for 15 months. The project failed due to a lack of farming know-how and tools with which to work. The men were about 70% European and 30% Indo-European. They cultivated corn, soybeans, green peas and other vegetables.
Japanese Camp Commander
Takahashi
Dutch Camp Leader
Mr. J. G. Wackwitz
​
​
Table & info is NOT translated below, except for the line that relates to Karel H. Bos:
Transports (source: Atlas Japanse Kampen):
​
DATE: Apr. xx, 1943
ARRIVED FROM: (blank)
TRANSFERRED TO: Bond: Kempetai (5)
NUMBER IN TRANSPORT: 38
TOTAL NUMBER IN CAMP: (blank)
INDIVIDUAL TYPE: b,m
​
Abbreviations / Notes: b=boys, m=men; Bond=Bondowoso
​
​
References
Beekhuis, H. et al - Japanse burgerkampen in Nederlands-Indië, Volume 2, pp 113-114
Br J. van der Linden FIC (Brs van Maastricht) - Donum Desursum, privately published, 1981, pp 74-77
Brugmans, I.J. - Nederlands-Indië onder Japanse bezetting, p 462 (Pagi-groep)
Dulm, J. van et al - Atlas Japanse Kampen, Volume I, 2000, p 181
Jong, L. de - Het Koninkrijk der Nederlanden in WOII, Volume 11B, 1985, p 341, p 821
Jong, L. de - The Collapse of a Colonial Society, 2002 (Engelse vertaling van Deel 11B)
Marsman, Harryet - Klapperolie voor Kesilir, Moesson magazine 14/3 (July/August 1996), pp 40-41
Moscou-de Ruyter, M. - Vogelvrij, 1984, pp 30-115 (visiting women from Malang)
Smit, H. - Onderbemingsleven in Nederlands-Indië, 1977
Smit, H. - Van katjong tot rijksambtenaar, Moesson magazine, 1982, pp 85-150
Soesman, J. - Verslag Rode Kruis-afdeling Malang, July 6, 1946, NIOD, IC-004397
Stutterheim, John K, - The Diary of Prisoner 17326, 2010, Chapter 7 (“Kesilir”), pg 41-48
Veldhuijzen, Han - De trein van Kesilir naar Tangerang, Moesson magazine 41/4 (Oct. 15, 1996), pp 22-23
Verslag “Belevenissen en gebeurtenissen in Indië tijdens de oorlog”, 1945 (Archive of the Broeders van Dongen)
Wackwitz, J.G. - Kesilir, July 1942 - September 1943, Moesson magazine, 1988
Willems, Wim en Jaap de Moor - Het einde van Indië, 1995, pp 113-126 (Huub de Jonge text)
Wolff-Werner, Helga - Bezoek aan Kesilir, Moesson magazine 35/2 (August 15, 1990), p 9
Photographs / Drawings
Claassen, Rob en Joke van Grootheest - Getekend, 1995, pp 108-110
Warmer, Joh.A.G. - Java 1942 - 1945, Kampschetsen, 1984, pp 7-53
Camp Map
Beekhuis, H. et al - Japanse burgerkampen in Nederlands-Indië, Volume 2, p 114
Dulm, J. van et al - Atlas Japanse Kampen, Volume I, 2000, p 181, Volume II, 2002, p 151
​
​
KESILIR CAMP LEADERS
From the above report, the names of the camp commander and leader are now known.
​
Here is the information I was able to find about each of these leaders.
RE: DUTCH CAMP LEADER: Mr. J.G. Wackwitz (source = Google AI)
​
Mr. J.G. Wackwitz was the Dutch camp leader at Kesilir, Java (Dutch East Indies) during its period as a Japanese internment camp (July 1942 - September 1943).
​
Based on a report by J.G. Wackwitz written in 1946, it is known that the prisoners at Kesilir, around 70% European and 30% Indo-European, were forced to cultivate crops like corn, soybeans, and vegetables, but they lacked proper tools.
​
Conditions at Kesilir internment camp under J.G. Wackwitz
Reports and accounts, including one by J.G. Wackwitz himself, paint a grim picture of conditions at Kesilir internment camp during the Japanese occupation:
-
Overcrowding and inadequate facilities: Prisoners were housed in makeshift barracks-style accommodations, often sharing limited space with multiple families, leading to a lack of privacy and discomfort.
-
Poor sanitation and hygiene: The report by the 120th US Evacuation Hospital noted "disastrous sanitary conditions", including a lack of proper latrine facilities and poor overall hygiene within the camp after liberation. While this report details conditions after the Wackwitz era, it suggests a pre-existing problem with sanitation and its impact on prisoner well-being.
-
Forced labor and limited resources: Prisoners were compelled to cultivate crops with inadequate tools, impacting their ability to sustain themselves, according to a report by J.G. Wackwitz.
-
Food shortages and malnutrition: Food became increasingly scarce in the camps, leading to widespread exhaustion and malnutrition, resulting in a high mortality rate among detainees, with approximately one in eight dying due to these conditions.
-
Harsh regulations and punishments: The Japanese tightened rules and restrictions, imposing roll calls, forced labor, and severe punishments for infringements. They also banned valuables, leading to confiscations.
-
Restriction of movement and lack of freedom: Barbed wire fences surrounded the camps, and guards patrolled, enforcing restricted movement and denying the internees their freedom.
-
Limited medical care and outbreaks of illness: Poor sanitation, overcrowding, and lack of resources created a breeding ground for infectious diseases and viruses, with limited medical staff and inadequate facilities struggling to cope.
​​
In essence, life in Kesilir was characterized by severe deprivation, harsh treatment, and a constant struggle for survival against disease, hunger, and restricted freedom.​​
​
​
.png)
.png)